ภัยเงียบจากไขมันตับ

มันคืออะไร

ไขมันพอกตับ คือ สภาวะที่มีไขมัน โดยเฉพาะไตรกลีเซอไรด์ เข้าไปอยู่ในเซลล์ตับมากกว่า 5-10% ของตับโดยน้ำหนัก ส่วนใหญ่จะพบในคนที่เป็นโรคอ้วน ผู้ป่วยเบาหวาน และ ผู้ที่ดื่มสุราเป็นประจำ

ทำไมต้องสนใจมันด้วย

ที่ต้องสนใจก็เพราะว่าไขมันพอกตับสามารถนำไปสู่ภาวะตับวาย ตับอักเสบ ตับแข็ง หรือมะเร็งตับได้ และอาการของมันไม่ได้แสดงให้เราเห็นได้ง่ายๆ แต่จะเจอะเจอมันจากการตรวจอัลตราซาวด์ ตรวจคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า ตรวจเลือดดูค่าเอนไซม์ของตับ ระดับน้ำตาล ระดับไขมัน รวมถึงการเจาะชิ้นเนื้อตับมาตรวจเท่านั้น

ความรุนแรงของมันเป็นอย่างไร

ความรุนแรงของสภาวะไขมันพอกตับขึ้นอยู่กับระยะที่เป็น โดยการดำเนินโรคแบ่งได้เป็น 4 ระยะ ได้แก่

ระยะแรก เป็นระยะมีไขมันก่อตัวอยู่ในเนื้อตับเล็กน้อย ซึ่งไม่ก่อให้ตับมีการอักเสบ หรือพังผืดเกิดขึ้น
ระยะที่สอง เป็นระยะที่ตับเริ่มมีอาการอักเสบ โดยในระยะนี้ถ้าไม่ควบคุมดูแลให้ดี และปล่อยให้การอักเสบดำเนินไปเรื่อยๆ เกินกว่า 6 เดือนอาจกลายเป็นตับอักเสบเรื้อรังได้
ระยะที่สาม เป็นระยะที่ตับมีอาการการอักเสบอย่างรุนแรง ทำให้เกิดพังผืดในตับ เซลล์ตับจะค่อยๆ ถูกทำลาย
ระยะที่สี่ เป็นระยะที่ตับถูกทำลายไปมาก ทำให้ไม่สามารถทำงานได้เป็นปกติ ตับแข็ง และอาจกลายเป็นมะเร็งตับในที่สุด

ระยะเวลาในการพัฒนาแต่ละขั้นจะเป็นไปอย่างช้าๆจนเราไม่รู้ตัว จากระยะหนึ่งสู่ระยะหนึ่งอาจใช้เวลานับ 10 ปีก็เป็นได้

มันเกิดจากอะไรได้บ้าง

ไขมันพอกตับเกิดได้จาก การมีปริมาณน้ำตาลส่วนเกินในร่างกายมากเกินไปจนตับนำไปสร้างเป็นไขมัน(lipogenesis) โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคไวรัสตับอักเสบบีและซี การรับประทานยาบางชนิด เช่น ยากลุ่มสเตียรอยด์ ยากลุ่มฮอร์โมนทดแทน และการมีไขมันในเลือดสูงซึ่งมักจะเกิดขึ้นกับคนที่มีอายุประมาณ 45 ปีขึ้นไป เนื่องจากอัตราการเผาผลาญอาหารเริ่มลดลง

ความเสี่ยงที่จะเป็น

ถึงแม้ว่าอาการไขมันพอกตับจะสังเกตเห็นได้ยาก แต่ก็มีหลักเกณฑ์ทางการแพทย์เบื้องต้นเป็นสัญญาณที่อาจบ่งชี้ว่าตับของคุณเริ่มมีปัญหา ดังนี้

มีน้ำหนักมาก และมีไขมันสะสมที่หน้าท้อง ลดน้ำหนักอย่างไรก็ไม่ลง
มีระดับคอเลสเตอรอล และไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง
เป็นเบาหวาน
รู้สึกเหนื่อย และอ่อนเพลีย
รู้สึกเจ็บตึง ๆ ที่ชายโครงขวา
มีอาการเบื่ออาหาร รับประทานอาหารไม่ลงและคลื่นไส้เป็นบางครั้ง
ระดับไตรกีเซอร์ไรด์(TG)สูงขึ้นไขมันเลว(LDL)เพิ่มขึ้น ระดับไขมันดี(HDL)ลดลง

การป้องกัน

ผู้รู้ได้แนะนำแนวทางการป้องกัน และลดความเสี่ยงจากไขมันพอกตับ ดังนี้

อย่าให้มีน้ำหนักตัวมากเกินไป
ออกกำลังกายอย่างพอเหมาะเป็นประจำเพื่อเพิ่มอัตราการเผาผลาญอันเป็นการลดความเสี่ยงภาวะดื้ออินซูลินและไขมันพอกตับไปในตัว
ลด และเลิกการดื่มสุรา ซึ่งจะเป็นการเพิ่มภาระให้ตับมากยิ่งขึ้น
หลีกเลี่ยงการรับประทานยา หรืออาหารเสริมที่ไม่จำเป็น
ป้องกันตัวเองจากการติดเชื้อ เช่น ฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบ มีเพศสัมพันธ์อย่างปลอดภัย ระมัดระวังเป็นพิเศษเมื่อต้องทำฟันและทำเล็บ
อย่าละเลยการตรวจสุขภาพประจำปี
หลีกเลี่ยงอาหาร และเครื่องดื่มที่มีส่วนผสม fructose corn syrup สูง โดยให้อ่านฉลากให้ดีว่า มีส่วนผสมของน้ำตาลชนิดนี้หรือไม่ เช่นน้ำอัดลม เครื่องดื่มบรรจุขวดหรือกระป๋องทั้งหลาย
ลดแป้งขัดขาวในมืออาหาร เพิ่มผักผลไม้สด ถั่ว ธัญพืชที่มีเมล็ด เช่น เมล็ดฟักทอง งา กินเนื้อปลา ไก่
ใช้น้ำมันมะกอก น้ำมันคาโนล่า หรือน้ำมันมะพร้าว ในการปรุงอาหาร
เลือกกินไขมัน ที่มีคุณประโยชน์เช่น อะโวคาโด เนยจากมะพร้าว น้ำมันปลา(fish oil)
กินผักที่ช่วยล้างพิษ เร่งกำจัดพิษตับ เช่น ผักตระกูลบร็อคโคลี่ คะน้า กะหล่ำ กระเทียม หัวหอม
กินวิตามินบีและแมกนีเซียม (Magnesium) ที่ช่วยสนับสนุนให้ตับเยียวยาซ่อมสร้างเซลล์ตับที่เสียหายได้ดีขึ้น